En route.

Koeien in grazige weiden,
ze liggen en maken melk.
Kijk, de kalfjes grazen al en
daar is 'tie, de stier.

Horens prijken als kronen
en de oormerken zijn maar klein.
De bruine vacht glanst,
is dat 't, geluk?

Overal de luiken gesloten,
de tafel gedekt met fruit,
salade, fromage en
een pièce de Limousin.

De zon maakt alles stil,
alleen mijn stok tikt en
een kind dat groet: bonjour.

In augustus 2001 hebben Erica en ik voor de laatste keer met onze tent gekampeerd. We stonden op een prachtig naturistenterrein aan een meer niet ver van het stadje Saint Léonard de Noblat. Ik kan dit onthouden omdat daar Gay-Lussac is geboren. Frankrijk eert zijn wetenschappers en in Saint Léonard is een aandoenlijk museumpje over de grote natuurkundige. Tot Erica's eigen verrassing genoot ook zij van het bezoek aan dat scheikundig-natuurkundig museum. We maakten grote dagtochten en dit gedicht geeft zo'n tocht goed weer. De koeien waar ze over spreekt zijn van het ras Le Limousin. Het plaatje is van Marleen Felius.

De literaire wereld.

Pieter Steinz redacteur van de boekenbijlage van het NRC Handelsblad heeft gisteren Eliane gecontracteerd voor drie portretten van auteurs per maand. Hier haar tekening van Frank Martinus Arion, een Antilliaanse schrijver. Een goed bericht, maar... een ramp voor de Nederlandse schrijvers. Ik voorspel dat de literaire wereld in tweeën uiteen zal vallen: de wel en de niet door Eliane getekenden. Denk bijvoorbeeld aan het Boekenbal, W tegen M ' ... heeft Eliane jou nog niet getekend...?' Met zware migraine en een diepe depressie kan M naar huis! Afijn Arion, Renate Dorrestein en Annelies Verbeke zijn al veilig die kunnen rustig naar het bal.
Voor de details: www.duvekot.ca/eliane

Carel.

Sinds enkele weken probeert een onbekende kat een plaats te veroveren als gelegaliseerde buitenkat op mijn erf. Toen Kleintje (of Zwartje)vanmorgen zijn etensbakje had gekregen kwam de illegaal op het toneel. Zwartje, links op de foto, bevroor want de illegaal voerde dreigende omtrekkende bewegingen uit. Theo, mijn "binnen" kat, en ik keken vanaf de ontbijttafel gespannen toe. De foto moest ik door dubbelglas nemen terwijl het nog halfdonker was. Ik noem deze mooie illegaal Carel omdat hij sprekend lijkt op de kat van het schilderij "Wilma met Kat" (1940) van Carel Willink. U kunt dat schilderij in het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem zien. Jeremy en Lisa die Carel met Kerst ook leerden kennen kochten dan ook dinsdag een poster van dat schilderij.

борщ, borsjt borscht, borsch, borshch

Alexandr Onishenko. Freedom 155x165.

In december ontving Erica altijd een groet met een kalender van Alexandr Onishenko, ook deze week ontving ik die. Alexandr en Thijlbert werden in de jaren negentig goede vrienden. Thijlbert bezocht de uit de Oekraïne afkomstige schilder dikwijls in Praag op doorreis naar Rusland.
Eenmaal was Thijlbert onze gids naar Tsjechië en op die reis werden we door Alexandr met een gastvrijheid ontvangen zoals wij die in Nederland niet kennen. Onishenko noemt zijn stijl New Impressionisme. Het gaat zeer goed met zijn galerie in Praag en er is nu ook een boek over hem verschenen "The Secret of the Black Canvas".
Van de geheimen van het canvas verwacht ik niet veel, maar wel belangrijk is dat hij deze keer de geheimen van het maken van Borsch geeft.
The secret of my mother's real Ukrainian borsch.
Chop the beef (rump) and pork (or other kind of meat), about half a kilo, into chunks about 5 cm in size and place the meat together with two pieces of marrowbone into a large eight-litre pot. Cover in water and boil for 30 to 40 minutes, gathering the froth continuously. Then add six medium-sized chopped potatoes and boil until soft. Meanwhile, brown the onions and grated carrots in fat. After that, chop up two red peppers, one yellow pepper end two tomatoes, grate four medium-sized beetroots and half of a medium-sized cabbage. Put all of this into the borsch with a spoonful of salt, five bay-leaves, peppers and 300g of tomato purée. Simmer for another 35 minutes (surprisingly, the potatoes do not boil to a mush) and finally season it with fresh or dried dill and green parsley. In accordance with his family custom, borsch is made a couple of days in advance. Yesterday's borsch is always the most delicious. Proper borsch should be so thick that the ladle can stand in it.

Lisa in Arnhem.

Gisteren bezochten Lisa, Jeremy en ik het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem. De expositie van Vanessa Jane Phaff kon mijn gasten niet echt bekoren, maar er was ruim voldoende moois van andere kunstenaars. Voor één tekening van Vanessa hadden Jeremy en ik wel belangstelling!

De vuurtoren.

Gisteren met Jeremy en Lisa naar het Kröller- Möller geweest. Voor het onderstaande gedicht zocht ik een schilderij van een vuurtoren. In het museum kon ik kiezen tussen Seurat en Signac. Ik koos "Bout de la jetée à Honfleur" (Einde van het havenhoofd van Honfleur) uit 1886 van Seurat, hier het detail van dat schilderij met de vuurtoren. Jeremy maakte de foto.

De vuurtoren.

Scherp schuurt jouw licht
op jouw bevel
over gedachten en gedichten,
en scheurt van wie zich op tijd niet bergt
het hoofd tot op het maaiveld af.

Dieren zoeken de nacht,
maar ook in vochtige aardse gewelven vindt jouw laser hen,
schroeit stinkend plekken in hun vacht.

Als een kustlicht zwaait jouw vuur en
schraapt algen en zachte groeisels van hun rots.
Zeeanemonen schuilen en krabbetjes schieten weg,
maar het baat niet.

Schamper schrapt jouw mond tot mootjes, wat jouw schellamp ziet,
mijdend slechts de jonge vogels, zich drukkend in hun nest.
Zo zwiept de laserstraal rond, buitengaats gericht,
tot de vogel naar het luchtruim schiet
en het vuur ook hem verpest.

Erica, circa 2000.

De Ster van Bethlehem

Chayenne tekende de Ster van Betlehem als een komeet, dat is de klassieke voorstelling. Een heldere lichtgevende komeet (staartster). Op de foto zie je de komeet Hale-Bopp uit 1997 die wij in Nederland heel mooi konden zien.
Veel astronomen hebben geprobeerd een wetenschappelijke verklaring te vinden voor het bijbelverhaal. Het lijkt erop dat de fantasie van de gelovige christenen het mooie beeld, van een ster die de wijzen uit het oosten de weg wees, heeft geschapen. Met de huidige kennis van ons zonnestelsel blijkt er geen samenstand van heldere planeten, een komeet, een Nova of een Supernova in die tijd geweest te zijn die het verhaal kan ondersteunen.
De voorspelling van het einde der tijden waar vele sekten zich nogal eens aan wagen, is veel juister. Als de zonne-energie begint op te raken gaat ons zon over in een nova. De zon zal dan uitdijen tot een omvang zo groot dat Mercurius en Venus volledig worden opgeslokt en onze aardkorst zal smelten. Voorlopig is het aan ons om de aarde bewoonbaar te houden. De overgang van zon als gewone ster naar Nova gaat nog miljarden jaren duren. Ik wens u dan ook fijne feestdagen. Bij de kaart van Chayenne kreeg ik ook een doosje met een mooi schelpje en steentje, met de Ster van Bethlehem hebben ze een ereplaats op de schoorsteen.

Kerstkaart.

Veel goede wensen van lieve mensen in mijn brievenbus deze week. Wie mij kent weet onmiddellijk welke kaart het mooiste plekje krijgt. Chayenne is 10 jaar en kwam hem persoonlijk brengen en daar dank ik haar voor. Zij heeft me ook geïnspireerd om over de Ster van Bethlehem te schrijven, dat komt nog.

2002

Tweede Kerstdag

Nog is het licht verduisterd,
om vier uur al donker en koud.
De versiering al ontluisterd,
het stapeltje kaarten oud.


Ik wil geen kitch van glitterzooi
geen flikkerlicht op straat,
geen boom met drogenaaldenstrooi
en zeker geen kindje in namaakhooi,
als je maar weet dat ik dat haat.

De zon komt netjes op,
het vuur is aangestoken.
Ik ga ontzettend lekker koken
met restjes van eerste kerstdag.

En voor geen geld
geen geld
geen geld
wil ik ondergaan in kerstgeweld.


Erica, kerst 2002.
Een foto van Erica in kerstgeweld vond ik niet, dat zou ook een paradox geweest zijn. Wel is de foto uit 2002 en genomen door Jeremy. En ja, het Cyber Tool is precies op Otgers verjaardag afgelopen maandag aangekomen!

KERST

Vandaag kwam Emma van de thuiszorg de kamer en logeerkamer op orde brengen voor de kerstdagen. In ieder geval moest er ook een kerststuk gemaakt worden, dat is duidelijk gelukt. Er hangen nu ook lichtsnoertje enz. in de kamer de visite zal weten dat het kerst is. Met dank aan Emma.

Cyber Tool.

Otger gefeliciteerd met je verjaardag. Ik vrees dat mijn cadeau vandaag nog niet aankomt. Daarom hier een plaatje ervan.

DIRKJE

Gisteren mijn nichtje Gees op bezoek. Prachtig weer voor een tochtje lans de IJssel en een bezoek aan kasteel het Nijenhuis bij Heino.
Bij de entree maakten we kennis met Dirkje Hanema, roepnaam Dirkje. Kortgeleden kwam ze aanlopen, zij kondigde zich aan als de nieuwe bewoonster. De lieve dames van de entree kochten de nodige bakken, mand en kattenvoer. Even liet ze het aaien los en kon ik een foto maken. Dit is de eerste echte museumkat die ik ken.

Twaalf.

Morgen wordt kleinzoon Otger 12 jaar. Dit is de laatste foto van hem met Erica. We brengen Otger hier terug naar Schiphol nadat hij twee weken bij ons logeerde, dat was september 2004.

Klassiek Chatten.

Op de voorpagina van Leven &cetera in de NRC van vandaag een artikel over de "klassieke-muziekchatroom" van internet. Eliane maakte er een zeer grote en fraaie illustratie bij. Dankzij internet gebeuren er geweldig leuke dingen bijvoorbeeld internationale musiceerbijeenkomsten in Amsterdam en Parijs . De deelnemers informeren elkaar over nieuwe muziek en er ontstaan mooie vriendschappen. De echte kenners die de tekening van Eliane in de krant goed bekijken zullen ontdekken dat de muziek van Beethoven is!

Ierland

Niet vergeten.

Ik was toch de doorzichtige golven van de oceaan,
het omkrullend schuim
wiegende eendjes op het zoute water?
Wat proefde ik? Het was toch die pekelsmaak?

Ik was toch die stenen langs de kust,
rond, rollend
en grommend in de branding?
Hoor ik dat nog?


Ik was het zoete water van de heilige bron,
wapperende lapjes in de boom,
het gebarsten drinkbekertje.
Hoe dronk ik uit de kom van mijn handen?

Was ik ook de oude muren, opgericht door de voorouders
van de benzinepomphouder, de zalmvisser
en de gedeporteerden naar Amerika?
Hoorde ik de vrolijke stilte van de feeën?

Wat zocht ik toch bij ruïnes, grafheuvels,
torens en turfvelden,
de kastelen en het kabbelende water?
Luister, het roept: erica ... erica ... ... .

De eerste keer naar Ierland ging Erica alleen. Ik was weer eens lang in het ziekenhuis geweest en smeekte haar vooral toch te gaan, zonder mij. Ze kwam bij Jan de Ridder die een klein huisje met "bed en breakfast" aan de kust hield. Ze heeft enorm genoten van die vakantie. Dit gedicht is van toen.

Freya van den Bossche

Deze week was ik echt jaloers op de Belgen. Een Nederlandse Freya van den Bossche daar stem ik tweemaal op. Voor een genuanceerder portret van haar dan we in onze kranten lazen geef ik hier een stukje uit een Belgische krant :
'Nederlanders geven sowieso heel weinig kritiek op de manier waarop je je leven inricht. Je gaat er gewoon voor, en dat vinden je medestudenten prima. Ook het uitgaansleven was anders georganiseerd: we gaven elk om de beurt een feestje, en als we bijeenkwamen was het niet alleen om te gaan drinken. We deden ook samen uitstappen en zo, heel aangenaam.'

Joan Didion

Deze foto van Joan Didion in het NRC Handelsblad is gemaakt door Brigitte Lacombe. De krant had die afgedrukt op groot formaat 19x22 cm. Bij zo'n foto begin je onmiddellijk te lezen, vandaar mijn blog over het geïsoleerd zijn.

Het ontbijt.

'Schiet nou eens op, ik lig hier alweer vijf minuten te spinnen. Ja die krant, maar die heb je gisteren al gelezen.'

Geïsoleerd

Gluck laat Orpheus zingen:

J'ai perdu mon Eurydice,
Rien n' égale mon malheur,
Sort cruel ! quelle rigueur !

Enquist eindigt een gedicht over haar dode dochter met:
Ik bied haar fluisterende tegenstemmen op het aangetast gebit van mijn klavier, ik vang mijn grote kind nog in een uitgerekt accoord maar ga haar toevertrouwen aan de tegenwind.

Vasalis schrijft :
En niet het snijden doet zo'n pijn,
maar het afgesneden zijn.

In de boekenbijlage van het NRC Handelsblad bespreekt Connie Palmen het laatste boek van de Amerikaanse schrijfster Joan Didion. Didion verloor plotseling aan de keukentafel haar man waar ze veertig jaar dag in dag uit mee geleefd had (als schrijversechtpaar).
Didion wijst ons op het bizarre feit dat we allemaal weten dat onze partner plotseling kan sterven, maar dat we geen idee hebben van wat ons daarna te wachten staat. Didion: 'Verdriet blijkt een plaats te zijn die niemand van ons kent tot we hem bereiken. We verwachten misschien als de dood plotseling komt dat we een schok zullen voelen. We verwachten niet dat de schok ons zal wegvagen, zowel lichaam als geest zal ontwrichten. We verwachten niet dat we letterlijk gek zullen zijn.'

Het lukt Anna Enquist niet om haar gestorven dochter toe te vertrouwen aan de tegenwind. Ook Maria Vasalis kan niet omgaan met het afgesneden zijn. Hoe het Orpheus vergaat weten we allemaal.
Joan Didion raakt precies dat waar het om gaat. Je bent in één klap afgesneden van de rest van de mensen. Toen ik in 1956 als dienstweigeraar (Nieuw Guinea kwestie) door de MP gearresteerd werd gebeurde er iets soortgelijks. Dagelijks was ik aan het vechten om niet gek te worden, in die cel van 1,5 bij 2,5 meter. Een collega weigeraar was dat niet gelukt en deed een vluchtpoging, de twee rekruten die hem moesten bewaken schoten van de zenuwen per ongeluk gelijk raak en hij overleed later in het ziekenhuis.
Ook nu kan ik "de ander" niet vertellen wat de dood van Erica teweeg brengt. Er is een onzichtbare wand van "mijn cel" die niemand ziet. Mijn allernaasten weten het wel. Zowel in '56-'57 als nu weet ik dat mijn "boerenverstand" me geen kans geeft gek te worden. De militaire psychiater zei me (in '57) 'jij weet minstens zo goed als ik dat ik jou geen S5 kan geven'. Deze week kwamen mijn huisarts, zijn collega en zijn co-assistente op bezoek, het was een zeer ontspannen gesprek. Weer geen S5: '...maar jij hebt ook geen antidepressiva nodig Willem...!' Toen in 1957 de auditeur militair bepaalde dat ik niet langer in militaire cellen mocht opgesloten worden werd ik voor de laatste twee maanden overgebracht naar "het Oranje Hotel" in Scheveningen. Op de foto zie je de muur van de binnenplaats waar we 's morgens een half uur werden "uitgelaten". Je moest twee aan twee rondlopen en drie meter afstand houden van de twee voor en achter je. Om de zoveel meter stond een bewaker. Boven op de muur was een wachtpost met een mitrailleur. De muur lijkt me nog zoals in 1957. Op de achtergrond de cellen van de langgestraften, die zijn duidelijk gerenoveerd. Naast mij hebben zowel Jehova's Getuigen (die tot 1965 dikwijls voor twee en een half jaar de gevangenis ingingen), kruimeldieven, als ernstiger gevallen gelopen. Zware misdadigers werden apart uitgelaten. Ik werd populair op mijn vleugel (F1?) toen ik op een sportdag het schaakkampioensschap won en voldoende sloffen sigaretten kreeg om allen via de bewaker een pakje Camel te geven.

Kraanvogels.

Het Zweedse Volk.

De Zweden graven keien uit het zand
en ijzer uit de grond.
De schrale aarde ingezaaid met rogge
en gerst.

Ze ploegen de zwarte akkers
om de steenkolossen heen,
een graf van koude stenen.

Zwijgend zwoegen zij, met zorgen
en kerken.

Prijs dit volk,
het telt de tere exotische
en extatisch dansende
toverkraanvogels.

Erica schreef dit gedicht in de caravan van Ruud in maart '03. Foto National Geographic.

Hornborgasjön.

Ze lacht terug,
verliest bijna haar speentje,
het kleine meisje.

In 2003 bezochten we met Ruud Hornborgasjön waar in het voor- en najaar duizenden kraanvogels te zien zijn. De ontmoeting met het kleine Zweedse meisje die Erica in deze haiku beschrijft herinner ik me heel goed, vooral omdat we van Piffin geleerd hadden hoe belangrijk het speentje is. Piffin is hier even "stand-in"voor dat meisje. De foto is van 1990.
Een haiku is een Japans gedichtje, drie regels van 5, 7 en 5 lettergrepen. Lukt niet altijd. Het mooist is het als er naast de natuurbeschrijving nog een extra wijsheid onder zit.

Vandaag zomaar een leuke foto van Erica met kleindochter Piffin. De foto zal van 1991 zijn.

Groagh Patrick

Op reis.

What makes me tick,
waarom ben ik ik
wat doet mij worstelen en wroeten?

Dus gauw op weg : een pelgrimstocht,
de berg op met blote voeten.
De rugzak draag ik fier omhoog,
ik heb een heilig moeten.

Daar vind ik dan wat ik steeds zocht,
het doel van mijn bestaan op aarde.
't Zit 'm niet in een heel verhaal
of wat dan ook in mensentaal
't is een gevoel van groeten.

Ik groet het water en haar glans,
haar zoete smaak, schoon in de hand.
Ik groet de kalksteen, het graniet
en groet ik dan die kraaien niet
die in het zeewier wroeten?

Ik groet fossielen in 't basalt.
Ik groet de kei die naar beneden valt,
ik word aan plant en dier gelijk.
De dipper en de leeuwerik,
de mus, de meeuw, ja, dat ben ik.


Ik ben de branding en de vloed,
ik ben het turfvuur, dat is goed.
Ik ben het pad waar ik mijn voet verzwik
De krab, de zeester, dat ben ik.

Ik groet de zwaluw omhoog, omhoog,
ik ben de dubbele regenboog,
ik ben de hei, de boom, het mos.
Ik ben van alle oordeel los.

Erica maakte dit gedicht na onze beklimming van de heilige berg in het voorjaar van 2000. Het laatste stuk is alleen stenen en dat liep zij zeker niet op blote voeten. De gelovigen deden dat vroeger nog wel. Het is een "echte" berg, zoals je dat als kind van een berg verwacht. Je hebt dan ook steeds geweldige vergezichten. Ondanks dat het een zware tocht was, heeft Erica heel erg genoten van die dag.

Brazilië.

Vanmiddag kaantjes, reuzel, bak- en snijbloedworst gekocht Slager Nijenhuis wees me er op dat alleen ("ouderwetse") mensen als ik, zulke lekkernijen kopen. Hij denkt dat het over tien jaar wel eens afgelopen kan zijn.
Reuzel is van het varken. Bij het uitbraden van het niervet komen de vezelige stukjes bovendrijven, dat zijn de kaantjes(jum-jum). Bij het rund heet het uitgebraden niervet gewoon rundvet. Kaantjes komen altijd van het varken.
Deze foto van een vrouw van de Guaja-stam uit Brazilië, die een navelzwijnbiggetje zoogt, is van de fotograaf Pisco del Gaiso, hij won er de 'Koning van Spanje' prijs mee.

Papoea-vrouw zoogt kind en big. 'Het varken is ons hart' zeggen de Papoea's. Het varken wordt alleen geslacht voor een bijzondere gelegenheid.

Lake Kagawong.

Van mijn reis naar Canada, zijn tientallen foto's in mijn computer opgeslagen. Hier een heel bijzondere voor mensen die dikwijls omhoog kijken. Natuurlijk heb ik ook in Nederland, kort na zonsondergang, wel eens Venus en de Maan tegelijkertijd gezien. Nog nooit zag ik een foto met beiden èn hun spiegelbeeld. Hier zie je dit fenomeen in Laka Kagawong een van de meren op Manitoulin Island. We hadden daar een cottage voor een lang weekend, direct aan het meer.

Lichte sneeuw.

Vroeger was er ook wel sneeuw, maar die was lichter hoor ik van een technicus van Essent. Dit is de voortuin, minstens tien jaar geleden. Over het weer dat in ons land dikwijls niet wil deugen schreef Erica een gedichtje:

Het is ook nooit goed.

Wat verlang ik naar de zomer in de winter.
Weg kale takken, schrale zon en grijze lucht.
Maar in de zomer heb ik last van hitte en insecten
en zit ik zuchtend in de schaduw weggevlucht.

Geef mij dan sneeuw en vluchten grauwe ganzen.
De kachel brandt, de kaarsen vrolijk aan!
Maar o...
's zomers buiten tangodansen...
en vlinders zien....
en hoe de bloemen opengaan!

HET GESCHENK.

I

Hij trok het schuifke open,
Het knaapje stond aan zijn zij,
En zag het uurwerk liggen:
"Och, Grootvader, geef het mij?"

"Ik zal 't u wel eens geven,
Toekomende jaar misschien,
Als gij wel leert en braaf zijt,"
Zei de oude, "wij zullen zien."

"Toekomend jaar!" sprak het knaapje,
"O Grootvader, maar dan zoudt
Ge lang reeds kunnen dood zijn;
Ge zijt zo ziek en zo oud!"

En de oude man stond te peinzen,
En hij dacht: "Het is wel waar,"
En zijn lange vingren streelden
Des knaapjes krullend haar.

Hij nam het zilvren uurwerk,
En de zware keten er bij,
En lei ze in de gretige handjes,
"'t Komt nog van uw vader," sprak hij.

II

Daar was een grafje gedolven;
De scholieren stonden er rond,
En een oude man boog met moeite
Nog ene knie naar de grond.

Het koele morgenwindje
Speelde om zijn haren zacht;
Het gele kistje zonk neder:
Arm knaapje, wie had dat gedacht!

Hij keerde terug naar zijn woning,
De oude vader, en weende zo zeer,
En lei het zilvren uurwerk
In 't oude schuifken weer.

Dit is het gedicht van Rosalie Loveling dat Erica beschrijft.

Februari 1965.

Bij het lezen van sentimentele gedichten in een boekhandel

De tranen knallen uit mijn ogen,
wat sta ik hier, de bundel in mijn hand.
Een sentimentele rijm, er gaat een kindje dood
en ik sta hier te janken tussen paperclips en kranten,
mijn eigen kinderen bewegen in mijn schoot.

Zwijg, larmoyante woorden, kitcherige beelden, stop!
Terug, schaamteloze tranen vallend uit mijn kop.
Dit valse sentiment moet geplet worden in het doosje,
waarin grootvader het horloge legt.

Wacht derderangs emoties,
tot mìjn zoon afscheidswoorden zegt.

Erica doelt hier op het gedicht HET GESCHENK van Rosalie Loveling (1834-1875). Het gedicht is nog altijd populair, maar echt een smartlap. Ik herinner me haar tranen nog op een zaterdagmiddag in een boekhandel in Delft, ze was toen zwanger van Thijlbert.

De Schimmel.

Met Sinterklaas in aantocht worden veel schimmels weer getraind om straks mak genoeg te zijn.
Het schimmel zijn zit in de genen, het mak zijn zeker niet, een paard is vanuit zijn genen een vluchtdier. Door een ruin als Sinterklaaspaard te kiezen wordt het mak maken al iets eenvoudiger, de rest is training. Op de kinderpagina van het NRC Handelsblad schreef Monique Snoeijen gisteren hoe Rik Steijn van manege Mansour in Arnhem de schimmel Romano (8) en de pony Dorus (12) trainde voor de film "Het paard van Sinterklaas".
De beroemdste schimmels zijn de Lippizaners. Hier een Lippizaner zoals Eerelman hem schilderde.

Andromeda.

Michiel haalde de Rembrandt waar ik over schreef van het internet. Het schilderij is van omstreeks 1629 en 34.1 x 25 cm.
Bijzonder is dat er bij dit paneeltje geen enkele twijfel bestaat of bestond over de echtheid!
Meer over Rembrandt:

http://essentialvermeer.20m.com/rembrandt/rmbrndt_1620-35/andromeda.htm

Andromeda.

Ik ben gegroeid uit sterrenstof,
een druppel uit de oceaan,
waar ik na het einde van mijn tijd
vloeiend terug zal gaan.

Erica, september 2000

Op de foto zie je de Andromedanevel. Van de met ons melkwegstelsel vergelijkbare spiraalnevels is de Andromedanevel onze naaste buur, op 2,2 miljoen lichtjaar. Deze tijd van het jaar is zeer geschikt om dit sterrenstelsel te zien. In gidsjes wordt het ook aangegeven als de M31. In november staat het sterrenbeeld Andromeda hoog aan de hemel en de M31 dicht bij het Zenit Met een flinke verrekijker kun je deze nevel(die miljarden sterren bevat) zien. Bedenk dat de genoemde afstand zo groot is, dat je met geen enkele kijker ooit een groot beeld krijgt! Die prachtige foto's zijn vergrotingen. Het mooiste sterrenbeeld aan het Zenit is nu Cassiopeia, haar sterren vormen een W.
Je kunt ook naar het Mauritshuis gaan en daar het prachtige schilderij(tje) gaan zien dat Rembrandt van Andromeda maakte. Ze hangt daar aan de rots, wachtend tot het monster Ketos haar komt verslinden, maar wij weten dat onze held Perseus net op tijd zal komen om haar te redden. Ik smelt altijd bij dat schilderij!

Australië.

Uit Australië ontving ik de volgende reactie van Thijlbert (op de foto zie je o.a.het dak van het woonhuis van Kate en Thijlbert in Alice Springs):
Na jouw blog te hebben gelezen had ik het met Kate over de relatie tussen kunstenaars en moord; zij vertelde dat men hier op televisie een moordenaar die over zijn misdaad een boek geschreven had in een satirisch programma had uitgenodigd. Dat werd toen een heel schandaal. En dat terwijl men hier naar Engelse gewoonte volkomen geobsedeerd is met misdaad en moord, er zijn voortdurend verfilmingen van Agatha Christie op TV en men heeft ook een quiz waarin de kandidaten moeten raden of iemand een muzikant of een seriemoordenaar is (50% goed).
De weduwe van een man die hier twee jaar geleden aan de kant van de snelweg is vermoord heeft nu al celebrity status.

Moordenaars.

Gisteravond een uur lang gefascineerd televisie gekeken. In "Het zwarte schaap" leidde presentatrice Inge Diepman een moeilijke uitzending met Richard Klinkhamer en dat deed ze heel goed.
Literatuur, dichtkunst en moord. Vroeger dacht ik dan alleen aan Gerrit Achterberg. Bij Achterberg was het moordenaarschap voor mij een drempel om hem te lezen. Ik kwam niet veel verder dan:

"Zij kent de onderkant van kast en ledikant,
ruwhouten planken en vergeten kieren,
want zij behoort al kruipend tot de dieren,
die voortbewegen op hun voet en hand".

Erica kon veel eerder de (grote) dichter scheiden van de moordenaar. In veel van haar "boekjes" komen Achterberg's gedichten voor. In 1937 verhuisde Achterberg van den Haag naar Utrecht waar hij zijn hospita heeft vermoord (en bijna haar dochter?).
Over Klinkhamer als schrijver heb ik geen mening, want ik heb niets van hem gelezen. Zeker ga ik dat na gisteravond wel doen. Klinkhamer heeft in 1991, met een breekijzer, zijn vrouw Hannie Godfrinon vermoord. Pas in 2000 is hij daarvoor gearresteerd en veroordeeld. Bijzonder is dat de moeder van Hannie, Hannelore Maria Godfrinon-Neudenberger, in 1957 op soortgelijke manier vermoord werd!

Afgesneden.

Donderdag schreef Rascha Peper op de achterpagina van het NRC Handelsblad over de ongekende mogelijkheden van het mobieltje in de literatuur. De illustratie is van Annemarie van Haeringen. Zelf dacht ik bij deze tekening niet aan toekomstige literatuur maar aan de naturist. Waar laat hij aan een zonovergoten strand zijn mobieltje?
"Arm en beschaamd zo arm te zijn" kan de mens niet meer zonder zijn telefoon. Deze gedachten en de dichtregel van Vasalis dank ik aan een gesprek met een vriend die zijn zoon verloor. Hij wees me op het "afgesneden zijn" wat hem in het gedicht SOTTO VOCE van Vasalis zo aansprak. Vannacht werd de tekening van Van Haeringen een mens die niets meer heeft en tot het laatst probeert niet afgesneden te worden.

SOTTO VOCE

Zoveel soorten van verdriet,
ik noem ze niet.
Maar één, het afstand doen en scheiden.
En niet het snijden doet zo'n pijn,
maar het afgesneden zijn.

Nog is het mooi, 't geraamte van een blad,
vlinderlicht rustend op de aarde,
alleen nog maar zijn wezen waard.
Maar tussen de aderen van het lijden
niets meer om u te verblijden:
mazen van uw afwezigheid,
bijeengehouden door uw pijn
en groter wordend met de tijd.

Arm en beschaamd zo arm te zijn.

De zwerfster.

Ik droomde dat ik oud was en alles had verloren,
geen man en kind noch kraai bond mij aan mijn stad.
De tuin, het bed, de kast met boeken kon mij niet bekoren,
ik gaf mijn geld weg en ging ongezien op pad.

Ik zwierf langs water en Gods akkers
in een kruiwagen nog een oude hond.
Wij stonken beide, men zei: ach, die stakkers
terwijl ik het juist zo verruklijk vond.

Te grote schoenen klepten aan mijn voeten
de jas stond stijf van vet en vuil.
Het was zo zalig nooit meer iets te moeten,
voor hulpverlening hield ik mij angstvallig schuil.

Zo sleet ik vredig dan mijn laatste jaren
altijd vond ik een maal, een slaapplaats bij de boer.
Ik leerde de zelfkant van de maatschappij ervaren
en maalde niet om junk, moordenaar of hoer.

Ik werd geweerd uit supermarkten
De Spar, Vivo of Albert Heyn.
Men gaf mij gauw iets wat ik niet hoefde te betalen
uit medelijden of om van me af te zijn.

Waar ik geen rekening mee had gehouden,
was het ongemak van de oude dag.
Ik liep slecht en kon de plas niet meer ophouden,
ik hoestte krakend en het kwam voor dat ik niks zag.

Dus droomde ik dat ik snel ontwaakte,
mijn bed was zacht, mijn man lag aan mijn zij.
Terwijl ik douchte en mijn haar opmaakte
dacht ik : Toch moet die hond er bij.

In de krant las ik dat alle zwervers ten prooi dreigen te vallen aan de verzekeraars en hulpverleners. Dit leger zal zich inzetten om allen per 1 januari netjes geregistreerd te hebben. Erica had kennelijk een profetische blik toen ze dit gedicht schreef. De foto is uit ‘85. Zij heeft jaren in een (straat)toneelgroep voor scholen en instellingen gespeeld. Dikwijls was ons hondje Jozef ook van de partij.

Een late zomer.

Weg met ellende en lijden en lot.
Hìerrrr met die natuur
en het gelach van kindertjes.
Met een boog om ziekenhuis
en rouwkamer.
Òp naar de lucht met zwaluwen
en vleermuisjes.
Niet liggen tobben over kommer en kwel,
maar zoet wegzakken in mos
en ritselende bladeren.
De smaak van marmelade
en kijk, de kip poetst haar veren.

Ontbijten in de zon
en dan de muziek aan.
Ik kijk naar hem
en vraag: 'Gaat het?'


Erica Duvekot-de Jager

Wat nu?

De zondagmiddag op de Velhorst en vooral de ontmoeting met Ann-Sophie Lehmann, waar ik op mijn blog over schreef, heeft onvoorziene gevolgen.
Wat is het geval? Erica en ik hadden voor verschillende muziek onze eigen lievelingsvertolkers, bijvoorbeeld: Kathleen Ferrier (foto) voor de vertolking van Schuberts "An die Muzik", Renée Fleming voor "Du bist die Ruh", Cecilia Bartoli voor Vivaldi, Précardien voor "Der Leiermann" van Schubert. Ik had Callas ook dikwijls, zeker voor Norma. Als je Callas in Bellini's Casta Diva, met op de achtergrond het koor, hoort smeken om haar minnaar te laten leven dan sleurt ze je als in een draaikolk mee in haar wanhoop! Voor de Bach Cantates hielden we het op Nikolaus Harnoncourt en zijn we nooit (misschien wel ten onrechte?) bezweken voor het Kruitvat.
Nu heeft Michiel me flink van m'n stuk gebracht. Hij wijst me er op dat je bij Ferrier en Fleming hoort dat hun Duits iets mist. Nu ik Ann-Sophie heb gehoord geef ik hem gelijk.
OK, maar ik zit met de brokken. Ik moet op zoek naar de topvertolker(s) van Schubert. Gelukkig heb ik wekelijks Lennerd nog, hij zal me redden. Nur wer die Sehnsucht kennt, weiss was ich leide.

De rode jas.

Mijn moeder wist precies wat ordinair was,
namaakgoud en vooral een rode jas.
Gekleurde ballen hangend in de kerstboom,
en een auto kopen die met chroom behangen was.

Geen al te hoge hakken aan je schoenen,
en lippenstift met mate opgedaan.
Niet zonder fatsoen op straat staan zoenen,
En niet zonder kopje drinken uit de kraan.

Geen bastaardhond met lange haren,
of glinsterdraadjes in je trui.
't Is ordinair je benen te ontharen
en te spreken over "ouwelui".

Nu ik oud ben kan ik geen te hoge hakken dragen,
maar ik zoen rustig iedereen op straat.
Een rode mantel kan mij zeer behagen,
en ik ben nooit meer delicaat.

Waarschijnlijk heeft Erica dit gedicht gemaakt toen ze haar laatste rode jas kocht. Dat was een rode houtje-touwtjesjas. Van die jas heb ik geen mooie foto. De jas op de foto droeg ze veel en graag.

Albert.

Gisteren won Albert in Emmen de eerste prijs van groep B in het "Zilvertoernooi" (zo noem ik dat). Die eerste prijs is een kilo zilver, in zijn linker hand heeft hij de tweede prijs van 2004! Het kilo zilver en het zilveren zakhorloge liggen op een ereplaats in de woonkamer.
Dat Albert tweemaal het zilver won heeft een historische verklaring. Albert heeft net als ik op de Lagere School nog geschiedenisles gehad. Hij leerde daar dat Piet Hein zich in 1628 onsterfelijk maakte door de verovering van een zwaar bewaakt zilvertransport (de Spaanse Zilvervloot) uit de Baai van Matanzas. De buit bedroeg zo'n twaalf miljoen gulden en de West Indische Compagnie keerde een recorddividend uit van 50%. Albert die, evenals Piet Hein, alle wereldzeeën bevoer wilde niet achterblijven en bracht dus tweemaal zilver naar Deventer. Het Deventer Schaak Genootschap Pallas mag trots op hem zijn.

Hoofddoekje.

Vroeger was de wereld en het leven duidelijk en te overzien. Een vrouw bijvoorbeeld, en vooral een vrouw die wist hoe het hoorde, droeg onder allerlei omstandigheden een hoofddoekje. Erica wist precies wanneer er een hoofddoekje gedragen moest worden, ze had er altijd een in haar tasje. Het doekje moest ook dikwijls een bepaald kapsel in orde houden natuurlijk. Nu durf je in ons land nauwelijks aan zo'n doekje te denken. Michiel, Erica en ik waren ten tijde van de foto nog geheel hoofddoekjesonschuldig! De foto zal uit 1965 zijn denk ik, Michiel was toen twee jaar.

Drie generaties.

Hier zie je Erica, Michiel en Piffin respectievelijk vier, vijf en zes jaar oud. Wat zo sterk aan ons wordt opgedrongen is de kracht van het gen dat de genetische code in zich droeg en Erica in zich had. Maar zo technisch ging het niet hè? We zuchten 'oh, ongelooflijk zo zie je het niet dikwijls'! Nee, zo sterk zie je het niet dikwijls. Erica, Michiel, Eliane en ik zagen dat natuurlijk al vrij snel bij Piffin. Al zo'n veertien jaar lang heb ik dit plaatje in m'n hoofd. Door Erica's fotoalbums en Michiels hulp kwam het vandaag voor elkaar.
Dat gen met dat stuk DNA met die genetische code van Erica is echt wel zeer sterk geweest!

Gisteren.

Ook gisteren prachtig weer. 's Middags had ik de thuiszorg. Een mevrouw die met man kinderen en honden naar Australië wil emigreren. Ze heeft deze keer "de boel" boven gedaan. Daarna gauw gaan fietsen naar de uiterwaarden. De laatste weken zijn het weer de ganzen die voor kijk- en luistergenot zorgen. De foto is ongeveer 16 uur genomen, de hele lucht 360 graden rond was zo mooi blauw.
Ik kom nog even terug op Ann-Sophie Lehmann. Eliane en Gerard wezen me op veel informatie van internet, tik haar naam maar in bij Google.
Dr. Ann-Sophie Lehmann promoveerde in 2004 op uitbeeldingen van het naakt in het werk van Jan van Eyck, en is als universitair docent werkzaam aan de Universiteit Utrecht. Net als zondagmiddag, door haar prachtige Duits, was ik ook nu weer direct bij de les. Een afzonderlijk kunstwerk dat ik vele malen heb bezocht is wel Het Lam Gods van de gebroeders van Eyck in de Sint-Baafskathedraal in Gent.
Ee piepklein detail van het rechter-bovenpaneel van de voorkant is te zien bij:
www.let.uu.nl/~Ann-Sophie.Lehmann/personal/
onder publcations. Dit soort details bestudeerde ze kennelijk voor haar promotie.

Vrouwen!

Bij mij kunnen mannen wel een potje breken,
Praatjesmakerij wordt bij mij niet gauw gebral.
Ik vergeef meteen de stomme fouten die ze maken,
een zeurpiet is bij mij niet gauw een kwal.

Maar vrouwen!
Die moeten het vooral niet beter weten,
ze moeten ook vooral de goede kleren aan.
Verstand van tuinen hebben en van lekker eten
en kwaadsprekerij is niet meer toegestaan.

Van vrouwen verdraag ik niet de scherpe tong
en ook niet de steken onder water
en niet het zogenaamde 'recht door zee'
waarbij ze 'n bloedend slagveld achterlaten.

En laat het sexy doen als vluchtweg achterwege,
en zeur niet over tegenslag en pech
En bovenal:
Graag precies doen wat ik zeg!
------
Vannacht vroeg ik me af: had ik nou net zo lovend over Ann-Sophie Lehmann geschreven als ze niet zo mooi was geweest? Erica wist bij dit soort vragen feilloos het antwoord. Ze lachte me ook altijd uit als die "stomme auto"voor me een vrouw achter het stuur bleek te hebben en mijn opwinding dan als een pudding in elkaar zakte. Gelukkig was gisteren Lennerd bij me en ook hij was zeer enthousiast over Ann-Sophie. Erica was zo goed in dit soort problemen omdat zij ook zichzelf kende. Een mooie reden om dit leuke gedicht van haar, uit 2001, te publiceren. De foto is uit 1990.

Nur wer die Sehnsucht kennt,

weiss, was ich leide.
Een fantastische middag in landgoed de Velhorst. Met Ann-Sophie Lehmann (foto) voordracht. Natascha Veldhorst, zang. Rik Groenhuijzen, piano. De middag was gewijd aan de Duitse Romantiek en werd ingeleid door Mariëtte Haveman. Lennerd Oosthoek, Erica's en mijn zangleraar, zat naast me.
Het ging over de Wanderlieder. Daar hebben zich vele grootheden mee bezig gehouden: Goethe, Heine, Eichendorff, Schubert, Schumann, Brahms, Caspar David Friedrich enz.
Natascha was een mooie sopraan en Rik Groenhuijzen speelde heel goed, maar voor mij ( en Lennerd) was het Ann-Sophie Lehmann die de middag tot iets bijzonders maakte. Ik vroeg haar toestemming voor de foto en ja ze bleek een native speaker, zij woont inmiddels acht jaar in Nederland. Ze vertelde Lennerd en mij dat ze zelf ook genoten had om dat prachtige Duits weer eens voluit met overgave voor te dragen. Ja uh, ze was ook wel heel mooi hoor!

Voltaire als 60-plusser.

De NRC brengt vandaag Voltaire als voorbeeld voor ons 60-plussers.
Eliane heeft bij het artikel van Paul Steenhuis een geweldige tekening gemaakt. Voor Eliane waren de schilderijen van Jean Huber een inspiratiebron voor deze tekening. Huber volgde Voltaire als een soort hofschilder. Op veel van zijn schilderijen zie je Voltaire met deze slaapmuts. Eliane heeft duidelijk haar huiswerk gedaan! Voor meer zie Eliane's blog onder www.duvekot.ca/eliane

Een late herfst.

Kledders bolster van de notenboom,
donker kauwgum,
niet uit te wissen
als je het naar binnen loopt,
de smerige herinneringen.

Slechts gedroogd,
doorzichtig,
kunnen ze worden opgeborgen
in het herbarium van de tijd.

Erica, 2001

De foto heb ik zojuist genomen. Net als de beuken verliest de notenboom zijn bladeren het laatst. Dit jaar hadden we weinig noten (in heel Nederland trouwens) door een heel late nachtvorst. De eekhoorns hebben dan ook weinig gevonden dit najaar en de kledderige bolsters heb ik ook nauwelijks. Van mijn grootvader leerde ik dat je een stok door een notenboom moet kunnen gooien, dan kan bij deze!

Politiek, vervolg.

Politics

'In our time the destiny of man presents its meanings in
political terms' - Thomas Mann

How can I, that girl standing there,
My attention fix
On Roman or on Russian
Or on Spanish politics,
Yet here's a travelled man that knows
What he talks about,
And there's a politician
That has both read and thought,
And maybe what they say is true
Of war and war's alarms,
But O that I were young again
And held her in my arms.

William Butler Yeats,1865 - 1939.Yeats schreef dit gedicht in 1938.
Misschien denkt u 'de ouwe snoeper'. Nee daar zit ik niet mee, het gedicht is van alle tijden. Mijn probleem is een politicus die leest en nadenkt, dan komt nu toch niet meer voor?
Zelf heb ik bewondering voor zijn grafschrift. Erica vond het wel erg koel en dat is ook waar.
Jeremy maakte de foto toen wij met hem het graf bezochten.

Cast a cold eye
On life, on death.
Horseman, pass by!

Politiek.

Poetin is in Nederland. Beatrix schijnt Poetin gecomplimenteerd te hebben met de manier waarop hij het terrorisme bestrijdt. Mijn conclusie is dat Beatrix niet goed geïnformeerd is door Balkenende. Zij zou dan weten dat Poetin 's nachts niet kan slapen en tandenknarsend ligt te woelen omdat hij Sharvani Basayev niet te pakken krijgt. Basayev wordt verantwoordelijk gehouden voor alles wat afschuwelijk is, onder andere ook de belegering van die school vorig jaar. De mooiste foto van Basayev ooit heb ik gepubliceerd, hier zie je een detail van die foto, de rechterhand is van Lebed. Weten jullie nog van toen, augustus 1996?Lebed is later (waarschijnlijk) met vliegtuig en al opgeblazen.

Boekjes met een kus.

13 November 2000 kreeg ik in het ziekenhuis het eerste "boekje". Op de foto zie je alle twintig die Erica voor me heeft gemaakt. Zij kocht een voorraad dummy's van 10x15 cm, versierde die aan de buitenkant en plakte ze vol met gedichten, teksten foto's en plaatjes.
Het werden stuk voor stuk kleine kunstwerkjes. Gedreven verzamelde ze mooie plaatjes, in tweedehands boekwinkels kocht ze stapels oude National Geographic's. Er ontstond een kleine poëziebibliotheek en een plaatjesarchief waarmee ze elk boekje vulde. Een prachtig gedicht, uit een van haar boekjes:

Voor hobo en piano.

Zij heeft het riet in huis gehaald, waar altijd met een zweem van streling snaren klonken.
Zij wil niet als de klarinet behagen, niet verlokken als de fluit.
Zij stelt.
Zo eenzaam heb ik haar als meisje nooit gehoord. Met haar oprecht en puur geluid blaast zij zich daaglijks verder weg.
Wat nu?
Ik bied haar fluisterende tegenstemmen op het aangetast gebit van mijn klavier, ik vang mijn grote kind nog in een uitgerekt accoord maar ga haar toevertrouwen aan de tegenwind.

Anna Enquist.