Austerlitz.

De Nederlandse schrijvers komen in de boekenweek met literatuur over herinneringen aan de muziek. Schoondochter Eliane heeft in het boekenkatern van het NRC Handelsblad een meesterwerk verricht door zes auteurs in een sextet te vereeuwigen. Het zijn van links naar rechts Joost Zwagerman, Jan Donkers, Adriaan Jaeggi, Martin Bril, Chris Willemsen en Bernlef.

Met Bernlef komen bij mij ook de herinneringen. Bernlef is een pseudoniem, hij is geboren als Hendrik Jan Marsman. In 1957 verbleef hij drie maanden in het militair hospitaal Austerlitz.

Austerlitz is een legendarisch experiment van het ministerie van defensie in de jaren vijftig. Defensie wil dat graag vergeten, want de bedoeling van Austerlitz is volledig mislukt.

Wat gebeurde er allemaal? Ik zal er iets over vertellen.Van oktober 1956 tot circa maart 1957 werd ik -als dienstweigeraar- om de veertien dagen van de ene militaire cel naar de andere militaire cel overgeplaatst omdat dat men bang was dat een verblijf van langer dan 14 dagen psychische schade zou toebrengen. Bedenk dat dit speelde vóór de wet 'gewetensbezwaarden' van 1965.

Bij elke aankomst in weer een nieuwe cel vroeg ik een gesprek aan met een psychiater. Defensie was verplicht zo'n gesprek te verzorgen, maar deed dat nooit. Pas in februari of maart 1957 kreeg ik een gesprek, in Breda. De man wist ook niet meteen raad en gaf toe dat het gesol met mij langs al die kazernes een waanzinnige situatie was. Maar ineens dacht hij aan Austerlitz : "Wil je niet een soort vakantie van drie maanden? Je bent dan eens een poos uit die cellen en kunt nadenken over hoe het verder moet. Er zitten daar een heleboel collega's van mij en het enige dat je verplicht bent is in het kamp blijven, anders haalt de MP je weer op". Ik stemde toe en verbleef drie maanden in een fantastische omgeving. Stel je voor, een prachtig bos met op grote afstand van elkaar zes zalen met zes tot acht "patiënten" per zaal. Een zeer divers gezelschap. Op mijn zaal bijvoorbeeld een beroepsmilitair die gek was geworden in Korea, een architect, een bioloog, ikzelf, dienstweigeraar in verband met de Nieuw-Guineapolitiek van Luns en twee dienstplichtigen die echt niet geschikt waren om als soldaat wat dan ook te doen. Continue observatie van een psychiatrische zuster, die dag en nacht een psychiater kon oproepen. Wat deden we bijvoorbeeld? Een van de eerste zondagmiddagen staat me nog heel helder voor de geest. Prachtig weer en we hadden zelfs bier, waarschijnlijk van die blonde werkster die via haar vriend van alles voor ons kon versieren.

Ideale omstandigheden voor een mooie stunt. We sleepten een bed naar buiten en de twee dienstplichigen gingen erin liggen, poedelnaakt en in innige omhelzing. De jongens van de naastliggende zaal en wij er bier drinkend omheen. Homo's werden in die tijd uit militaire dienst geweerd en wij wilden allemaal maar wat graag getuigen dat onze maatjes zo homofiel waren als het maar kon. De zaalzuster werd erbij gehaald en de dienstdoende psychiater kwam langs. Echt een leuke zondagmiddag, en voor 1957 toch heel ongewoon. Bernlef is na mij in Austerlitz geweest, maar wel in hetzelfde jaar. Het hospitaal heeft niet lang bestaan, het verslond geld en bijna niemand was na zijn verblijf geschikt voor de militaire dienst, hetgeen toch eigenlijk wel de bedoeling geweest was.