En route.

Koeien in grazige weiden,
ze liggen en maken melk.
Kijk, de kalfjes grazen al en
daar is 'tie, de stier.

Horens prijken als kronen
en de oormerken zijn maar klein.
De bruine vacht glanst,
is dat 't, geluk?

Overal de luiken gesloten,
de tafel gedekt met fruit,
salade, fromage en
een pièce de Limousin.

De zon maakt alles stil,
alleen mijn stok tikt en
een kind dat groet: bonjour.

In augustus 2001 hebben Erica en ik voor de laatste keer met onze tent gekampeerd. We stonden op een prachtig naturistenterrein aan een meer niet ver van het stadje Saint Léonard de Noblat. Ik kan dit onthouden omdat daar Gay-Lussac is geboren. Frankrijk eert zijn wetenschappers en in Saint Léonard is een aandoenlijk museumpje over de grote natuurkundige. Tot Erica's eigen verrassing genoot ook zij van het bezoek aan dat scheikundig-natuurkundig museum. We maakten grote dagtochten en dit gedicht geeft zo'n tocht goed weer. De koeien waar ze over spreekt zijn van het ras Le Limousin. Het plaatje is van Marleen Felius.

De literaire wereld.

Pieter Steinz redacteur van de boekenbijlage van het NRC Handelsblad heeft gisteren Eliane gecontracteerd voor drie portretten van auteurs per maand. Hier haar tekening van Frank Martinus Arion, een Antilliaanse schrijver. Een goed bericht, maar... een ramp voor de Nederlandse schrijvers. Ik voorspel dat de literaire wereld in tweeën uiteen zal vallen: de wel en de niet door Eliane getekenden. Denk bijvoorbeeld aan het Boekenbal, W tegen M ' ... heeft Eliane jou nog niet getekend...?' Met zware migraine en een diepe depressie kan M naar huis! Afijn Arion, Renate Dorrestein en Annelies Verbeke zijn al veilig die kunnen rustig naar het bal.
Voor de details: www.duvekot.ca/eliane

Carel.

Sinds enkele weken probeert een onbekende kat een plaats te veroveren als gelegaliseerde buitenkat op mijn erf. Toen Kleintje (of Zwartje)vanmorgen zijn etensbakje had gekregen kwam de illegaal op het toneel. Zwartje, links op de foto, bevroor want de illegaal voerde dreigende omtrekkende bewegingen uit. Theo, mijn "binnen" kat, en ik keken vanaf de ontbijttafel gespannen toe. De foto moest ik door dubbelglas nemen terwijl het nog halfdonker was. Ik noem deze mooie illegaal Carel omdat hij sprekend lijkt op de kat van het schilderij "Wilma met Kat" (1940) van Carel Willink. U kunt dat schilderij in het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem zien. Jeremy en Lisa die Carel met Kerst ook leerden kennen kochten dan ook dinsdag een poster van dat schilderij.

борщ, borsjt borscht, borsch, borshch

Alexandr Onishenko. Freedom 155x165.

In december ontving Erica altijd een groet met een kalender van Alexandr Onishenko, ook deze week ontving ik die. Alexandr en Thijlbert werden in de jaren negentig goede vrienden. Thijlbert bezocht de uit de Oekraïne afkomstige schilder dikwijls in Praag op doorreis naar Rusland.
Eenmaal was Thijlbert onze gids naar Tsjechië en op die reis werden we door Alexandr met een gastvrijheid ontvangen zoals wij die in Nederland niet kennen. Onishenko noemt zijn stijl New Impressionisme. Het gaat zeer goed met zijn galerie in Praag en er is nu ook een boek over hem verschenen "The Secret of the Black Canvas".
Van de geheimen van het canvas verwacht ik niet veel, maar wel belangrijk is dat hij deze keer de geheimen van het maken van Borsch geeft.
The secret of my mother's real Ukrainian borsch.
Chop the beef (rump) and pork (or other kind of meat), about half a kilo, into chunks about 5 cm in size and place the meat together with two pieces of marrowbone into a large eight-litre pot. Cover in water and boil for 30 to 40 minutes, gathering the froth continuously. Then add six medium-sized chopped potatoes and boil until soft. Meanwhile, brown the onions and grated carrots in fat. After that, chop up two red peppers, one yellow pepper end two tomatoes, grate four medium-sized beetroots and half of a medium-sized cabbage. Put all of this into the borsch with a spoonful of salt, five bay-leaves, peppers and 300g of tomato purée. Simmer for another 35 minutes (surprisingly, the potatoes do not boil to a mush) and finally season it with fresh or dried dill and green parsley. In accordance with his family custom, borsch is made a couple of days in advance. Yesterday's borsch is always the most delicious. Proper borsch should be so thick that the ladle can stand in it.

Lisa in Arnhem.

Gisteren bezochten Lisa, Jeremy en ik het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem. De expositie van Vanessa Jane Phaff kon mijn gasten niet echt bekoren, maar er was ruim voldoende moois van andere kunstenaars. Voor één tekening van Vanessa hadden Jeremy en ik wel belangstelling!

De vuurtoren.

Gisteren met Jeremy en Lisa naar het Kröller- Möller geweest. Voor het onderstaande gedicht zocht ik een schilderij van een vuurtoren. In het museum kon ik kiezen tussen Seurat en Signac. Ik koos "Bout de la jetée à Honfleur" (Einde van het havenhoofd van Honfleur) uit 1886 van Seurat, hier het detail van dat schilderij met de vuurtoren. Jeremy maakte de foto.

De vuurtoren.

Scherp schuurt jouw licht
op jouw bevel
over gedachten en gedichten,
en scheurt van wie zich op tijd niet bergt
het hoofd tot op het maaiveld af.

Dieren zoeken de nacht,
maar ook in vochtige aardse gewelven vindt jouw laser hen,
schroeit stinkend plekken in hun vacht.

Als een kustlicht zwaait jouw vuur en
schraapt algen en zachte groeisels van hun rots.
Zeeanemonen schuilen en krabbetjes schieten weg,
maar het baat niet.

Schamper schrapt jouw mond tot mootjes, wat jouw schellamp ziet,
mijdend slechts de jonge vogels, zich drukkend in hun nest.
Zo zwiept de laserstraal rond, buitengaats gericht,
tot de vogel naar het luchtruim schiet
en het vuur ook hem verpest.

Erica, circa 2000.

De Ster van Bethlehem

Chayenne tekende de Ster van Betlehem als een komeet, dat is de klassieke voorstelling. Een heldere lichtgevende komeet (staartster). Op de foto zie je de komeet Hale-Bopp uit 1997 die wij in Nederland heel mooi konden zien.
Veel astronomen hebben geprobeerd een wetenschappelijke verklaring te vinden voor het bijbelverhaal. Het lijkt erop dat de fantasie van de gelovige christenen het mooie beeld, van een ster die de wijzen uit het oosten de weg wees, heeft geschapen. Met de huidige kennis van ons zonnestelsel blijkt er geen samenstand van heldere planeten, een komeet, een Nova of een Supernova in die tijd geweest te zijn die het verhaal kan ondersteunen.
De voorspelling van het einde der tijden waar vele sekten zich nogal eens aan wagen, is veel juister. Als de zonne-energie begint op te raken gaat ons zon over in een nova. De zon zal dan uitdijen tot een omvang zo groot dat Mercurius en Venus volledig worden opgeslokt en onze aardkorst zal smelten. Voorlopig is het aan ons om de aarde bewoonbaar te houden. De overgang van zon als gewone ster naar Nova gaat nog miljarden jaren duren. Ik wens u dan ook fijne feestdagen. Bij de kaart van Chayenne kreeg ik ook een doosje met een mooi schelpje en steentje, met de Ster van Bethlehem hebben ze een ereplaats op de schoorsteen.

Kerstkaart.

Veel goede wensen van lieve mensen in mijn brievenbus deze week. Wie mij kent weet onmiddellijk welke kaart het mooiste plekje krijgt. Chayenne is 10 jaar en kwam hem persoonlijk brengen en daar dank ik haar voor. Zij heeft me ook geïnspireerd om over de Ster van Bethlehem te schrijven, dat komt nog.

2002

Tweede Kerstdag

Nog is het licht verduisterd,
om vier uur al donker en koud.
De versiering al ontluisterd,
het stapeltje kaarten oud.


Ik wil geen kitch van glitterzooi
geen flikkerlicht op straat,
geen boom met drogenaaldenstrooi
en zeker geen kindje in namaakhooi,
als je maar weet dat ik dat haat.

De zon komt netjes op,
het vuur is aangestoken.
Ik ga ontzettend lekker koken
met restjes van eerste kerstdag.

En voor geen geld
geen geld
geen geld
wil ik ondergaan in kerstgeweld.


Erica, kerst 2002.
Een foto van Erica in kerstgeweld vond ik niet, dat zou ook een paradox geweest zijn. Wel is de foto uit 2002 en genomen door Jeremy. En ja, het Cyber Tool is precies op Otgers verjaardag afgelopen maandag aangekomen!

KERST

Vandaag kwam Emma van de thuiszorg de kamer en logeerkamer op orde brengen voor de kerstdagen. In ieder geval moest er ook een kerststuk gemaakt worden, dat is duidelijk gelukt. Er hangen nu ook lichtsnoertje enz. in de kamer de visite zal weten dat het kerst is. Met dank aan Emma.

Cyber Tool.

Otger gefeliciteerd met je verjaardag. Ik vrees dat mijn cadeau vandaag nog niet aankomt. Daarom hier een plaatje ervan.

DIRKJE

Gisteren mijn nichtje Gees op bezoek. Prachtig weer voor een tochtje lans de IJssel en een bezoek aan kasteel het Nijenhuis bij Heino.
Bij de entree maakten we kennis met Dirkje Hanema, roepnaam Dirkje. Kortgeleden kwam ze aanlopen, zij kondigde zich aan als de nieuwe bewoonster. De lieve dames van de entree kochten de nodige bakken, mand en kattenvoer. Even liet ze het aaien los en kon ik een foto maken. Dit is de eerste echte museumkat die ik ken.

Twaalf.

Morgen wordt kleinzoon Otger 12 jaar. Dit is de laatste foto van hem met Erica. We brengen Otger hier terug naar Schiphol nadat hij twee weken bij ons logeerde, dat was september 2004.

Klassiek Chatten.

Op de voorpagina van Leven &cetera in de NRC van vandaag een artikel over de "klassieke-muziekchatroom" van internet. Eliane maakte er een zeer grote en fraaie illustratie bij. Dankzij internet gebeuren er geweldig leuke dingen bijvoorbeeld internationale musiceerbijeenkomsten in Amsterdam en Parijs . De deelnemers informeren elkaar over nieuwe muziek en er ontstaan mooie vriendschappen. De echte kenners die de tekening van Eliane in de krant goed bekijken zullen ontdekken dat de muziek van Beethoven is!

Ierland

Niet vergeten.

Ik was toch de doorzichtige golven van de oceaan,
het omkrullend schuim
wiegende eendjes op het zoute water?
Wat proefde ik? Het was toch die pekelsmaak?

Ik was toch die stenen langs de kust,
rond, rollend
en grommend in de branding?
Hoor ik dat nog?


Ik was het zoete water van de heilige bron,
wapperende lapjes in de boom,
het gebarsten drinkbekertje.
Hoe dronk ik uit de kom van mijn handen?

Was ik ook de oude muren, opgericht door de voorouders
van de benzinepomphouder, de zalmvisser
en de gedeporteerden naar Amerika?
Hoorde ik de vrolijke stilte van de feeën?

Wat zocht ik toch bij ruïnes, grafheuvels,
torens en turfvelden,
de kastelen en het kabbelende water?
Luister, het roept: erica ... erica ... ... .

De eerste keer naar Ierland ging Erica alleen. Ik was weer eens lang in het ziekenhuis geweest en smeekte haar vooral toch te gaan, zonder mij. Ze kwam bij Jan de Ridder die een klein huisje met "bed en breakfast" aan de kust hield. Ze heeft enorm genoten van die vakantie. Dit gedicht is van toen.

Freya van den Bossche

Deze week was ik echt jaloers op de Belgen. Een Nederlandse Freya van den Bossche daar stem ik tweemaal op. Voor een genuanceerder portret van haar dan we in onze kranten lazen geef ik hier een stukje uit een Belgische krant :
'Nederlanders geven sowieso heel weinig kritiek op de manier waarop je je leven inricht. Je gaat er gewoon voor, en dat vinden je medestudenten prima. Ook het uitgaansleven was anders georganiseerd: we gaven elk om de beurt een feestje, en als we bijeenkwamen was het niet alleen om te gaan drinken. We deden ook samen uitstappen en zo, heel aangenaam.'

Joan Didion

Deze foto van Joan Didion in het NRC Handelsblad is gemaakt door Brigitte Lacombe. De krant had die afgedrukt op groot formaat 19x22 cm. Bij zo'n foto begin je onmiddellijk te lezen, vandaar mijn blog over het geïsoleerd zijn.

Het ontbijt.

'Schiet nou eens op, ik lig hier alweer vijf minuten te spinnen. Ja die krant, maar die heb je gisteren al gelezen.'

Geïsoleerd

Gluck laat Orpheus zingen:

J'ai perdu mon Eurydice,
Rien n' égale mon malheur,
Sort cruel ! quelle rigueur !

Enquist eindigt een gedicht over haar dode dochter met:
Ik bied haar fluisterende tegenstemmen op het aangetast gebit van mijn klavier, ik vang mijn grote kind nog in een uitgerekt accoord maar ga haar toevertrouwen aan de tegenwind.

Vasalis schrijft :
En niet het snijden doet zo'n pijn,
maar het afgesneden zijn.

In de boekenbijlage van het NRC Handelsblad bespreekt Connie Palmen het laatste boek van de Amerikaanse schrijfster Joan Didion. Didion verloor plotseling aan de keukentafel haar man waar ze veertig jaar dag in dag uit mee geleefd had (als schrijversechtpaar).
Didion wijst ons op het bizarre feit dat we allemaal weten dat onze partner plotseling kan sterven, maar dat we geen idee hebben van wat ons daarna te wachten staat. Didion: 'Verdriet blijkt een plaats te zijn die niemand van ons kent tot we hem bereiken. We verwachten misschien als de dood plotseling komt dat we een schok zullen voelen. We verwachten niet dat de schok ons zal wegvagen, zowel lichaam als geest zal ontwrichten. We verwachten niet dat we letterlijk gek zullen zijn.'

Het lukt Anna Enquist niet om haar gestorven dochter toe te vertrouwen aan de tegenwind. Ook Maria Vasalis kan niet omgaan met het afgesneden zijn. Hoe het Orpheus vergaat weten we allemaal.
Joan Didion raakt precies dat waar het om gaat. Je bent in één klap afgesneden van de rest van de mensen. Toen ik in 1956 als dienstweigeraar (Nieuw Guinea kwestie) door de MP gearresteerd werd gebeurde er iets soortgelijks. Dagelijks was ik aan het vechten om niet gek te worden, in die cel van 1,5 bij 2,5 meter. Een collega weigeraar was dat niet gelukt en deed een vluchtpoging, de twee rekruten die hem moesten bewaken schoten van de zenuwen per ongeluk gelijk raak en hij overleed later in het ziekenhuis.
Ook nu kan ik "de ander" niet vertellen wat de dood van Erica teweeg brengt. Er is een onzichtbare wand van "mijn cel" die niemand ziet. Mijn allernaasten weten het wel. Zowel in '56-'57 als nu weet ik dat mijn "boerenverstand" me geen kans geeft gek te worden. De militaire psychiater zei me (in '57) 'jij weet minstens zo goed als ik dat ik jou geen S5 kan geven'. Deze week kwamen mijn huisarts, zijn collega en zijn co-assistente op bezoek, het was een zeer ontspannen gesprek. Weer geen S5: '...maar jij hebt ook geen antidepressiva nodig Willem...!' Toen in 1957 de auditeur militair bepaalde dat ik niet langer in militaire cellen mocht opgesloten worden werd ik voor de laatste twee maanden overgebracht naar "het Oranje Hotel" in Scheveningen. Op de foto zie je de muur van de binnenplaats waar we 's morgens een half uur werden "uitgelaten". Je moest twee aan twee rondlopen en drie meter afstand houden van de twee voor en achter je. Om de zoveel meter stond een bewaker. Boven op de muur was een wachtpost met een mitrailleur. De muur lijkt me nog zoals in 1957. Op de achtergrond de cellen van de langgestraften, die zijn duidelijk gerenoveerd. Naast mij hebben zowel Jehova's Getuigen (die tot 1965 dikwijls voor twee en een half jaar de gevangenis ingingen), kruimeldieven, als ernstiger gevallen gelopen. Zware misdadigers werden apart uitgelaten. Ik werd populair op mijn vleugel (F1?) toen ik op een sportdag het schaakkampioensschap won en voldoende sloffen sigaretten kreeg om allen via de bewaker een pakje Camel te geven.

Kraanvogels.

Het Zweedse Volk.

De Zweden graven keien uit het zand
en ijzer uit de grond.
De schrale aarde ingezaaid met rogge
en gerst.

Ze ploegen de zwarte akkers
om de steenkolossen heen,
een graf van koude stenen.

Zwijgend zwoegen zij, met zorgen
en kerken.

Prijs dit volk,
het telt de tere exotische
en extatisch dansende
toverkraanvogels.

Erica schreef dit gedicht in de caravan van Ruud in maart '03. Foto National Geographic.

Hornborgasjön.

Ze lacht terug,
verliest bijna haar speentje,
het kleine meisje.

In 2003 bezochten we met Ruud Hornborgasjön waar in het voor- en najaar duizenden kraanvogels te zien zijn. De ontmoeting met het kleine Zweedse meisje die Erica in deze haiku beschrijft herinner ik me heel goed, vooral omdat we van Piffin geleerd hadden hoe belangrijk het speentje is. Piffin is hier even "stand-in"voor dat meisje. De foto is van 1990.
Een haiku is een Japans gedichtje, drie regels van 5, 7 en 5 lettergrepen. Lukt niet altijd. Het mooist is het als er naast de natuurbeschrijving nog een extra wijsheid onder zit.

Vandaag zomaar een leuke foto van Erica met kleindochter Piffin. De foto zal van 1991 zijn.

Groagh Patrick

Op reis.

What makes me tick,
waarom ben ik ik
wat doet mij worstelen en wroeten?

Dus gauw op weg : een pelgrimstocht,
de berg op met blote voeten.
De rugzak draag ik fier omhoog,
ik heb een heilig moeten.

Daar vind ik dan wat ik steeds zocht,
het doel van mijn bestaan op aarde.
't Zit 'm niet in een heel verhaal
of wat dan ook in mensentaal
't is een gevoel van groeten.

Ik groet het water en haar glans,
haar zoete smaak, schoon in de hand.
Ik groet de kalksteen, het graniet
en groet ik dan die kraaien niet
die in het zeewier wroeten?

Ik groet fossielen in 't basalt.
Ik groet de kei die naar beneden valt,
ik word aan plant en dier gelijk.
De dipper en de leeuwerik,
de mus, de meeuw, ja, dat ben ik.


Ik ben de branding en de vloed,
ik ben het turfvuur, dat is goed.
Ik ben het pad waar ik mijn voet verzwik
De krab, de zeester, dat ben ik.

Ik groet de zwaluw omhoog, omhoog,
ik ben de dubbele regenboog,
ik ben de hei, de boom, het mos.
Ik ben van alle oordeel los.

Erica maakte dit gedicht na onze beklimming van de heilige berg in het voorjaar van 2000. Het laatste stuk is alleen stenen en dat liep zij zeker niet op blote voeten. De gelovigen deden dat vroeger nog wel. Het is een "echte" berg, zoals je dat als kind van een berg verwacht. Je hebt dan ook steeds geweldige vergezichten. Ondanks dat het een zware tocht was, heeft Erica heel erg genoten van die dag.